Paniekstoornis

Klachten

Als er sprake is van een paniekstoornis dan heb je in ieder geval last van terugkerende aanvallen van intense angst of onbehagen. Om te kunnen spreken van een paniekstoornis moeten deze klachten langere tijd, tenminste gedurende één maand aanwezig zijn.

Een paniekstoornis kenmerkt zich niet alleen door angstaanvallen. Vaak ben je bang voor het krijgen van een nieuwe aanval en ga je situaties vermijden waarvan je het idee hebt dat ze een aanval kunnen uitlokken. Daarnaast ben je bang dat een angstaanval ernstige gevolgen heeft, bijvoorbeeld dat je dood gaat of dat je de controle verliest en gek wordt.

Een paniekstoornis kan gepaard gaan met pleinvrees of agorafobie. Dit betekent dat je angstig bent op plaatsen waarvan je het idee hebt dat je er niet uit kunt ontsnappen of waar geen hulp beschikbaar is. Voorbeelden die vaak genoemd worden zijn: alleen buitenshuis zijn; je in een mensenmassa bevinden; in een rij staan of op een brug; of reizen met het openbaar vervoer. Bij een paniekaanval kunnen meerdere van onderstaande klachten op de voorgrond treden:

• Hartkloppingen – Je voelt je hart versneld kloppen of bonzen
• Transpireren – Je kunt last hebben van koude rillingen, opvliegers of overmatig zweten
• Trillen – Je gaat beven van angst
• Hyperventileren – Je gaat versneld ademhalen of snakt naar adem
• Pijn op de borst – Je hebt pijn of een drukkend gevoel op de borst
• Buikklachten – Je hebt last misselijkheid
• Duizeligheid – Je hebt een gevoel van flauwte, voelt je licht in je hoofd
• Angst voor controleverlies – Je hebt angst om dood te gaan, de controle te verliezen of gek te worden

Heb je last van bovenstaande of soortgelijke klachten en vraag je je af of je een paniekstoornis hebt? Je bent niet alleen.

Oorzaken

Bij het ontstaan van een paniekstoornis zijn net als bij andere psychische problemen meerdere oorzaken betrokken. Hierin spelen zowel biologische, psychische als sociale factoren een rol: ‘het biopsychosociaal model’. De mate waarin deze factoren bijdragen aan het ontstaan van een paniekstoornis verschillen van persoon tot persoon.

Bij je behandeling is het belangrijk dat al deze oorzaken aandacht krijgen, zodat je samen met je behandelaar aan de dieperliggende oorzaken van je klachten kunt werken.

Gevolgen

Een paniekstoornis ziet er bij iedereen anders uit. De klachten en problemen kunnen verschillend zijn in ernst en duur. Als je lijdt aan een paniekstoornis heb je last van plotselinge en ondraaglijke angstaanvallen. Op het moment van een aanval loopt de angst vaak zo hoog op dat het voor anderen nauwelijks mogelijk is je gerust te stellen. Het is alsof er een alarm af gaat en je hebt het idee dat er iets ernstig mis is. Misschien ben je bang een hartaanval te krijgen. Het komt vaak voor dat mensen in paniek een ambulance bellen.

Als je vaker een paniekaanval hebt gehad ontstaat er angst voor de angst (anticipatie-angst). Vanuit de angst om een nieuwe aanval te krijgen ga je bepaalde situaties vermijden, zoals je werk of school. Soms is het zelfs te moeilijk om je huis nog uit te komen. Vermijding kan je ernstig beperken in je sociaal en maatschappelijk functioneren. Contacten onderhouden met familie en vrienden lukt vaak wel maar de dreiging van een paniekaanval is altijd voelbaar.

Voor familie en geliefden zijn de gevolgen vaak groot. Leven met iemand met een paniekstoornis kan zwaar en belastend zijn. Partners kunnen in isolement terecht komen of het gevoel hebben hun geliefden te verliezen. Het is daarom erg belangrijk dat de mensen uit je omgeving ondersteuning krijgen.

Heb je last van bovenstaande of soortgelijke klachten en vraag je je af of je een paniekstoornis hebt? Je bent niet alleen.

Behandeling

Er zijn verschillende vormen van behandeling die bewezen effectief zijn voor een paniekstoornis. Bij alle behandelingen is het contact, de relatie met je behandelaar, de bepalende factor of de gesprekken helpen of niet. In deze relatie is vertrouwen nodig, zodat je dingen kunt bespreken die je moeilijk vindt en er dingen gezegd kunnen worden die niet makkelijk zijn om te horen.

Behandelvormen

Onze behandelingen richten zich niet enkel op vermindering van je klachten en problemen. Samen met jou onderzoeken we de onderliggende oorzaken, zodat je de handvatten krijgt om tot duurzaam herstel te komen. Wij bieden de volgende bewezen effectieve behandeling bij een paniekstoornis:

• Cognitieve gedragstherapie – Beperkende overtuigingen uitdagen en helpende overtuigingen formuleren
• Exposure – Stel je bloot aan datgene waarvoor je bang bent en krijg je lichamelijke angstreacties onder controle

Wil je weten welke online behandeling het beste bij jou past?

Vóórkomen

Een paniekstoornis komt vaak voor. Eén op de tien (10%) van alle volwassenen heeft weleens een paniekaanval gehad. Daarvan heeft één op de vijventwintig (3,8%) terugkerende paniekaanvallen en last van een paniekstoornis. Van alle Nederlanders had zelfs 1,2% in het afgelopen jaar last van een paniekstoornis.

Paniekstoornissen komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Van alle Nederlandse vrouwen krijgt 4,7% ooit te maken met een paniekstoornis tegenover 2,8% van alle mannen in Nederland.

Er zijn geen grote verschillen in leeftijd:

18 – 24 jaar: 1,9%
25 – 34 jaar: 3,0%
35 – 44 jaar: 4,1%
45 – 54 jaar: 4,8%
55 – 64 jaar: 4,0%

Beloop

Als je voor het eerst last hebt van een paniekaanval ga je vaak naar je huisarts of de eerste hulp, omdat je bang bent dat er lichamelijk iets ernstigs aan de hand is. Mocht je geen goede behandeling aangeboden krijgen dan kunnen je klachten snel verergeren. Eén op de vijf mensen met een paniekstoornis krijgt binnen een jaar ook last van depressieve klachten. Goede begeleiding is daarom belangrijk en kan de ernst en duur van de klachten verminderen.

30 – 50 % herstelt spontaan, zonder behandeling, maar dit herstel neemt vaak jaren in beslag
40 – 90% herstelt na cognitieve gedragstherapie
60% herstelt na gebruik van medicatie

De ernst van de klachten kan bij een paniekstoornis wisselen met de tijd. Daarbij kunnen de klachten sterk beïnvloed worden door stressfactoren, zoals gezins- en werkomstandigheden.

Van de mensen met een paniekstoornis had 37,9% afgelopen jaar hulp. Dat betekent dat een grote groep geen hulp krijgt.

Bronnen:
R. de Graaf, M. ten Have, S. van Dorsselaer. NEMESIS 2: De psychische gezondheid van de Nederlandse bevolking (2010);
www.hersenstichting.nl